Шығыс Қазақстан облысының Кәсіпкерлер палатасында Біріккен Ұлттар Ұйымын дамыту бағдарламасының (БҰҰДБ) «Әділ өту - Қазақстанның ауылдық жерлеріндегі әйелдердің мүддесі үшін «жасыл» биоотын» жобасы өкілдерінің ШҚО Кәсіпкерлер палатасының директоры Қайрат Мамырбаевпен, ШҚО Ауыл шаруашылығы басқармасының, Кәсіпкерлік және инновациялық даму басқармасының өкілдерімен кездесуі өтті.  Кездесуге қатысушылар Шығыс Қазақстан кәсіпорындарын биомассаны отын брикеттеріне қайта өңдеу жобасына тарту мүмкіндігін талқылады.

Шығыс Қазақстан облысында «Әділ өту - Қазақстанның ауылдық жерлеріндегі әйелдердің мүддесі үшін «жасыл» биоотын» жобасының қатысушыларын анықтау бойынша жұмыс жүргізілуде, оның ұйымдастырушылары Біріккен ұлттар ұйымын дамыту бағдарламасы (БҰҰДБ) болып табылады. Жоба биомассаны жағу жылыту және жылу энергиясын өндіру үшін перспективалы шешім болып табылатынын көрсету үшін, сондай-ақ халықтың осы жаңартылатын ресурсты шаруашылық қажеттіліктеріне пайдалану мүмкіндіктерін қалыптастыру үшін жүзеге асырылуда.

Табиғи-климаттық және географиялық аймақтарды, Қазақстан өңірлерінің әлеуетін бағалау қорытындылары бойынша, жобаның ықтимал мультипликативтік әсері, өңірлерде отын брикеттерін өндіру үшін қажетті шикізаттың болуы, БҰҰДБ-ның «Жаңартылатын энергия көздеріне инвестициялау тәуекелдерін төмендету» жобасы шеңберінде «Қазақстанның аграрлық секторында және ауылдық жерлерінде жаңартылатын энергетика технологияларын қолдану мүмкіндіктерін талдау» бойынша бұрын жүргізілген зерттеулері негізінде, сондай-ақ «Атамекен» ҰКП дайындаған техникалық, экономикалық, биомассадан брикеттер өндіру саласындағы қаржылық, экологиялық және әлеуметтік БҰҰДБ жобасының үйлестірушісімен келісім бойынша отын брикеттерін өндіру бойынша пилоттық жобаны іске асыру үшін Шығыс Қазақстан және Солтүстік Қазақстан облыстары таңдалды. Сондай-ақ экономиканың өсімдік шаруашылығы (мал шаруашылығымен аралас қызметке жол беріледі), орман пайдалану және ағаш өңдеу секторлары анықталды. Бұдан әрі ұйымдастырушылар биомассаны отын брикеттеріне қайта өңдеу желісін енгізу және оларды кейіннен ауыл халқына тарату үшін ШҚО-дан кәсіпкерлік субъектісін анықтайтын болады.

2023 жылғы 28-30 маусым аралығында жобаға қатысуға үміткер кәсіпорындар тексерілді.  Жобалық топтың құрамында БҰҰДБ бағдарламалық талдаушысы Асель Нурбекова, БҰҰДБ халықаралық техникалық кеңесшісі Олег Хмелев, «Атамекен» ҚР ҰКП АӨК және тамақ өнеркәсібі департаменті директорының орынбасары Еркен Науырзбеков, ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі Стратегиялық жоспарлау және талдау департаменті Стратегиялық жоспарлау басқармасының бас сарапшысы Демесин Жумадилов болды

«Үш күн ішінде мамандар жобаның әлеуетті қатысушылары болып табылатын төрт шығыс-қазақстандық кәсіпорынды аралады. Бұл Өскемен қаласының «OskemenAgroProduct» ЖШС және «Dom_Srub_Uk» ЖШС, Риддер қаласының «Риддер Док» ЖШС және Алтай ауданының Зубовск ауылынан «Фаворит» ЖШС. Сарапшылар бизнес нысандарын жобаның критерийлеріне сәйкестігіне бағалап, кәсіпорындардың басшыларымен әңгімелесіп, барлық нюанстарды нақтылап, өз сұрақтарына жауап алды. Бұдан кейін ШҚО Кәсіпкерлер палатасының алаңында АКП басшылығымен, ШҚО Ауыл шаруашылығы басқармасының және ШҚО Кәсіпкерлік және инновациялық даму басқармасының өкілдерімен кездесу өткізілді», – деді ШҚО КП агроөнеркәсіптік кешен бөлімінің бастығы Данияр Акимбаев.

Жобаның мақсаттары мен міндеттерін түсіндіре отырып, Асель Нурбекова БҰҰ Даму бағдарламасының бағыты айтарлықтай ауқымды екенін және ШҚО Қазақстанның пилоттық облыстарының бірі болып табылатынын хабарлады.

«Бұл жағдайда Корея Республикасының үкіметі қаржыландыратын жобалардың бірі аясында Қазақстанға биомассадағы брикеттерді шығарумен байланысты кіші салаларды дамытуға көмектесу мақсаты қойылады. Алдын ала талдау қорытындысы Солтүстік Қазақстан мен Шығыс Қазақстанда сабан мен ауыл шаруашылығы саласының басқа да қалдықтарының көп пайда болғанын көрсетті. Біздің шағын жобамыз аясында біздің міндетіміз: егер бұл әлдеқайда қымбат болмаған жағдайда, биологиялық қалдықтарды анықтау, кәсіпкерлерге осы қалдықтардан брикеттер өндіру жөніндегі өндірістік желілерді құру үшін шағын гранттық көмек беру, брикеттер партиясын іске қосу, оны мүмкіндігі шектеулі адамдарға, халықтың әлеуметтік осал топтарына тарату, және адамдардың көмірден отынның неғұрлым таза түрлеріне көшуге қаншалықты дайын екенін анықтау», – деді Асель Нурбекова.

Алайда, жобаға қатысу үшін бизнес нысандарын бағалаудың ресми критерийлері ақпараттың толықтығы үшін жеткіліксіз. Олар бизнес тарапынан бірлесіп қаржыландыру мүмкіндігін анықтауға, шикізат көлемін және т.б. анықтауға бағытталған, бірақ осы жобалық топпен қатар БҰҰДБ көмегі отын брикеттерін өндіруді жолға қою үшін кәсіпорындар үшін жеткілікті ынталандыру бола ма, жоқ па, соны түсіну қажет. Бұл үшін ШҚО Кәсіпкерлер палатасы мен облыс әкімдігі өкілдерінің кәсіби пікірі талап етіледі, себебі жергілікті кәсіпорындардың мүмкіндіктері мен қажеттіліктері туралы ешкім жақсы білмейді.

«Біз көмірмен қатар осындай өндірісті жолға қою үшін субсидияланған отын тізімін қаншалықты кеңейтуге болатынын көргіміз келеді. Міне, шағын жоба үшін осындай міндет, бірақ таза отынды қабылдау трансформациялау тұрғысынан үлкен міндет», – деп түйіндеді Асель Нурбекова.

Бірақ жобаның ағаш дайындау саласынан әлеуетті қатысушыларымен  алдын ала әңгімелескен ШҚО Кәсіпкерлер палатасының директоры Қайрат Мамырбаевтың мәліметінше, олар биологиялық ыдырайтын брикеттер өндірісі бойынша жобаны өз қаражатына іске қосу мүмкіндігіне ие емес.

«Егер осындай пилоттық жоба жүзеге асырылып жатса, бизнеске осындай қолдау көрсетіп, осы жобаны ауқымдауға мүмкіндік бергісі келсе, онда бұған шын мәнінде мұқтаж кәсіпорындарға көмектесу керек. Ал брикеттерге сұраныс міндетті түрде болады! Қазір белгілі бір нүктелерде сатылатын пеллеттердің өзі тез өтіп кетеді, сондықтан өткізуде ешқандай мәселе болмауы тиіс. Адамдар мұндай отынның көмірден әлдеқайда тиімді, таза және оңай қолданылатынын біледі», – деп Қайрат Мамырбаев ШҚО КП ойын білдірді.

Өз кезегінде ШҚО Ауыл шаруашылығы басқармасы басшысының м.а. Рамиль Сагандыков  Шығыс Қазақстанда осындай инновациялық жобаларды енгізуді толық қолдайтынын атап өтті.

«Біз екінші жыл қатарынан БҰҰ сияқты беделді халықаралық ұйым өзінің озық жобаларын енгізу үшін біздің өңірді таңдағанына қуаныштымыз. Өткен жылы бұл жаңартылатын энергия көздері, ал енді биоотыннан брикет өндірісі болды. Біз әрқашан өңірімізде «жасыл» экономиканы дамытуды қолдаймыз», – деп түйіндеді Рамиль Сагандыков.

Таяу арада БҰҰДБ Жобаны басқару комитетінде жобаға қатысушыларды, оның ішінде Шығыс Қазақстан облысынан бір кәсіпорынды анықтау туралы шешім қабылданатын болады. ШҚО Кәсіпкерлер палатасы көмір, газ және ағаш орнына биомассадан брикет өндірісі біздің өңірде экологиялық таза отынды белсенді пайдалануға бастау береді деп үміттеніп отыр.